در دنیای امروز که انسانها بیشتر از هر زمان دیگری به سلامت خود و خانوادهشان اهمیت میدهند، زنجیره تامین سرد نقش اساسی در دسترسی مردم به مواد غذایی و دارویی سالم و باکیفیت دارد. اما واقعا زنجیره تامین سرد چیست و چرا اینقدر برای تولیدکنندگان، عرضهکنندگان و مصرفکنندگان نهایی اهمیت دارد؟ در این مقاله به بررسی زنجیره تامین سرد، معرفی انواع محصولات فسادپذیری که طی این فرآیند تولید و توزیع میشوند، تاثیر کنترل دما بر افزایش ماندگاری و حفظ کیفیت محصولات فسادپذیر و درنهایت بررسی مزایایی که زنجیره تامین سرد برای ذینفعانش به همراه دارد میپردازیم.
زنجیره تامین سرد چیست
پیش از آنکه تعریف دقیقی از زنجیره تأمین سرد ارائهدهیم، ابتدا به بیان معنا و مفهوم زنجیره تأمین میپردازیم. زنجیره تامین یا supply chain به مجموعه فرآیندها و فعالیتهایی گفته میشود که در تولید و توزیع یک محصول در بازار نقش دارند. فعالیتهای زنجیره تأمین شامل برنامهریزی و پیشبینی نیاز و تقاضای بازار، تأمین و خرید مواد اولیه، تولید، انبارداری و حملونقل محصولات مقاوم در برابر تغییرات دما از انبارها به خردهفروشیها، یا مشتریان نهایی است. این زنجیره پشتیبانی و ارائه خدمات پس از فروش به مشتریان و در نهایت ارزیابی و بهینهسازی عملکرد زنجیره تامین را هم دربر میگیرد.
میان نویس: زنجیره تامین شامل تمام مراحلی است که یک محصول به شکل زنجیرهوار، از تامین مواد اولیه تا رسیدن به دست مشتریان نهایی طی میکند.
زنجیره تامین سرد یا cold supply chain زیرمجموعهای از زنجیره تأمین است که به طور خاص بر برنامهریزی و مدیریت مراحل مختلف تولید، نگهداری و حمل و پخش محصولات فسادپذیر در بازار تمرکز دارد. کنترل دما در تمام این مراحل ضروری است؛ به همین دلیل از انواع سیستمهای سرمایشی برای ایجاد و حفظ دما استفاده میشود.
انواع محصولات فسادپذیر در زنجیره تامین سرد
فرآوردههای لبنی، گوشت و فرآوردههای پروتئینی جزوه دسته محصولات فسادپذیر به حساب میآیند. گلها و گیاهان زینتی، محصولات کشاورزی مانند انواع میوه، تربار، صیفیجات و بعضی از اقلام درمانی شامل داروها و واکسنها هم در دسته محمولههای فسادپذیر قرار میگیرند. محصولات فسادپذیر طیف دیگری از تولیدات آرایشی، بهداشتی و حتی گلها و گیاهان زینتی را هم شامل میشوند. برای جلوگیری از فساد، آلودگی و افت سلامت و کیفیت، هریک از این محصولات باید در شرایط دمایی ویژه تولید، نگهداری و سپس در بازار عرضه شوند. از فروشگاههای موادغذایی گرفته تا بازارهای میوه و تربار، داروخانهها و گلفروشیها.
تأثیر دما بر حفظ کیفیت و سلامت محصولات فسادپذیر
نوسان دما شامل کاهش یا افزایش تدریجی یا ناگهانی دما، سلامت و کیفیت محصولات فسادپذیر را به خطر میاندازد. تغییرات دما میتواند موجب رشد باکتریها و میکروبهای مضر، کاهش ارزش غذایی و تغییر در طعم، بافت و رنگ مواد غذایی گردد. به همین دلیل مواد غذایی گوناگون در شرایط دمایی ویژهای نگهداری و حمل میشوند. بعضی از داروها و واکسنها نیز به شدت نسبت به کاهش یا افزایش دما حساس هستند و اگر در دمای مناسب نگهداری یا حمل نشوند، ممکن است خاصیت درمانی خود را از دست بدهند یا جان انسانها را تهدید کنند. آگاهی از محدوده دمایی مناسب نگهداری و حمل انواع محصولات فسادپذیر ضروری است. در مقالهای با عنوان “حمل تخصصی محصولات فسادپذیر” با ارائه جزئیات به شرح محدوده دمایی مناسب حمل انواع محصولات فسادپذیر پرداختهایم. محصولاتی همچون انواع مواد غذایی و خوراکی، تولیدات آرایشی و بهداشتی، گلها و گیاهان زینتی، اقلام دارویی و درمانی و غیره.
کنترل دما، کاهش سرعت فسادپذیری و افزایش ماندگاری محصولات حساس به دما
کنترل دقیق دما در طول فرآیند زنجیره تامین سرد بر کاهش سرعت فسادپذیری محصولات حساس به دما، تاثیر مستقیم دارد. نگهداری محصولات فسادپذیر در محدوده دمایی استاندارد و تعیینشده، سرعت رشد باکتریها و میکروبهای مضر را کاهش میدهد. در نتیجه، محصولات برای مدت طولانیتری قابل استفاده باقی میمانند. سرعت فسادپذیری محصولات حساس به دما متفاوت است. برای مثال، مواد غذایی از نظر سرعت فسادپذیری به سه دسته طبقهبندی میشوند:
- مواد غذایی زود فاسدشونده: شیر، گوشت قرمز، ماهی و مرغ که میبایست قبل و پس از فرآوری حتما در سردخانهها و در هوای خنک نگهداری شوند.
- مواد غذایی نیمه فاسدشونده: انواع میوهها و سبزیجات که میتوان آنها را برای مدت کوتاهی بیرون از سردخانهها و یخچالهای حمل نگهداری کرد.
- مواد غذایی دیر فاسدشونده: مانند انواع حبوبات و غلات که میتوان آنها را برای مدت طولانی بیرون از یخچال و در شرایط دمایی خنک نگهداری کرد.
این دستهبندی به شرکتهای ارائهدهنده خدمات زنجیره تامین سرد کمک میکند تا با آگاهی و توجه بیشتری شرایط، فرآیندها و تجهیزات مطلوب را برای افزایش ماندگاری انواع محصولات فراهم کنند. شرکت شتابان شمال که از سال 1387 مجری انحصاری حمل محصولات گروه سولیکو–کاله است با رعایت موارد زیر از هرگونه نوسان دما در طول مسیر جلوگیری میکند:
- استفاده از وسایل نقلیه مجهز به سیستمهای خنککننده پیشرفته
- بهرهمندی از سیستمهای مانیتورینگ دما و موقعیت مکانی ناوگان
- برنامهریزی و بهینهسازی مسیرهای حملونقل
- استفاده از نرمافزارهای مدیریت حملونقل درون و برونشهری
- آموزش رانندگان و کارکنان و تاکید بر انجام اقدامات احتیاطی، هنگام بارگیری و تخلیه
مزایای زنجیره تامین سرد برای ذینفعان آن
زنجیره تأمین سرد یکی از اساسیترین زیرساختها برای حفظ کیفیت و سلامت محصولات فسادپذیر، ازجمله مواد غذایی و دارویی، در مسیر تولید تا مصرف است. این زنجیره به واسطه کنترل شرایط دمایی و رطوبتی، از تولیدکنندگان و صادرکنندگان گرفته تا خردهفروشان و مصرفکنندگان نهایی، نقش مهمی در تأمین کالاهای سالم و باکیفیت ایفا میکند. در ادامه به بررسی نقش و مزایای زنجیره سرد برای هر یک از ذینفعان اصلی این صنعت میپردازیم.
مصرفکنندگان نهایی مواد غذایی و دارویی
مصرفکنندگان نهایی از جمله خانوادهها منافع بسیاری از زنجیره تامین سرد اصولی و استاندارد میبرند. دسترسی مردم به انواع مواد غذایی و اقلام درمانی سالم و با کیفیت، باعث بهبود کیفیت زندگی آنها میشود. همچنین حفظ ارزش غذایی و اثرات درمانی داروها باعث میشود افراد جامعه، زندگی سالمتری داشتهباشند و رضایت و رفاه بیشتری را در زندگی روزمره خود تجربه کنند.
تولیدکنندگان محصولات فسادپذیر
زنجیره سرد به تولیدکنندگان محصولات فسادپذیر از جمله محصولات غذایی و کشاورزی کمک میکند تا محصولاتشان را با حفظ کیفیت تولید شده، ماندگاری بالاتر و صرف هزینههای کمتر به دست مشتریان برسانند. دسترسی به بازارهای جدید و دستیابی به اهداف تجاری از دیگر نتایج مثبت زنجیره تأمین سرد برای تولیدکنندگان است. در کنار افزایش درآمد و سودآوری، تولیدکنندگان با عرضه محصولات تازه و باکیفیت به مشتریان، رضایت و اعتماد آنها را به برند خود افزایش میدهند.
علاوه بر صنایع غذایی، در صنعت داروسازی هم زنجیره سرد نقشی اساسی در حفظ سلامت و اثربخشی انواع داروها و واکسنها ایفا میکند که مهمترین اثر آن، افزایش نرخ سلامت عمومی جامعه است.
شرکتهای ارائهدهنده خدمات زنجیره تامین سرد
شرکتهای ارائهدهنده خدمات زنجیره تأمین سرد نقش کلیدی در مدیریت تولید، نگهداری و حمل محصولات فسادپذیر دارند. این شرکتها با ارائه خدمات تخصصی به تولیدکنندگان، صادرکنندگان و واردکنندگان محصولات غذایی و دارویی حساس به دما، علاوه بر سودآوری دسترسی آنها به بازارهای منطقهای و بینالمللی را فراهم میکنند. با توسعه زیرساختها و تجهیزات یخچالی، این شرکتها شرایط دمایی و رطوبتی مناسب را برای تضمین سلامت و کیفیت انواع محصولات فسادپذیر فراهم میکنند.
شتابان شمال با سالها تجربه در زمینه ارائه خدمات تخصصی مرتبط با حمل محصولات فسادپذیر و یخچالی، دارا بودن بزرگترین ناوگان سنگین و نیمهسنگین یخچالی ملکی و بهرهمندی از واحد مانیتورینگ جهت کنترل ناوگان در طول مسیر، طیف وسیعی از خدمات حمل و پخش یخچالی را به تولیدکنندگان محصولات غذایی فسادپذیر ارائه میدهد. جهت آشنایی با این خدمات، مطالعه بخش خدمات سایت خالی از لطف نیست.
خردهفروشان و فروشگاههای عرضهکننده محصولات فسادپذیر
فروشگاههای زنجیرهای، سوپرمارکتها و خردهفروشان محلی با بهرهگیری از زنجیره سرد میتوانند انواع محصولات فسادپذیر را در شرایط دمایی مناسب نگهداری کنند. این امر موجب حفظ کیفیت و تازگی محصولات میشود که به نوبه خود باعث جلبرضایت مشتریان و افزایش احتمال خرید مجدد آنها میگردد. این موضوع به افزایش سودآوری عرضهکنندگان محصولات فسادپذیر کمک میکند.
صادرکنندگان و واردکنندگان کالاهای فسادپذیر
زنجیره سرد علاوهبر اینکه امکان تجارت جهانی را برای تولیدکنندگان محصولات فسادپذیر فراهم میکند، به صادرکنندگان اجازه میدهد تا محصولاتشان را به بازارهای بینالمللی ارسال کنند. این امکان برای واردکنندگان محصولات غذایی، دارویی و کشاورزی نیز وجود دارد تا با اطمینان از سلامت و کیفیت، انواع محمولههای فسادپذیر را از کشورهای دیگر به داخل کشور وارد کنند. پیوستن به بازارهای جهانی و تجارت بینالمللی علاوهبر گسترش بازار و افزایش سودآوری برای تولیدکنندگان، صادرکنندگان و واردکنندگان محصولات فسادپذیر، دسترسی مردم به طیف گستردهای از محصولات را هم فراهم میکنند.
نتیجهگیری
زنجیره تامین سرد نقشی حیاتی در حفظ کیفیت، سلامت و افزایش ماندگاری محصولات فسادپذیر، مانند مواد غذایی و دارویی، ایفا میکند. این زنجیره با تأمین شرایط دمایی مناسب در تمامی مراحل تولید و توزیع، دسترسی مصرفکنندگان را به محصولات تازه و سالم تضمین کرده و رضایت آنان را افزایش میدهد. همچنین، به تولیدکنندگان کمک میکند تا محصولات باکیفیت و سالم را با هزینه کمتر و ماندگاری بیشتر به بازار عرضه کنند. زنجیره سرد به توسعه تجارت جهانی، رشد اقتصادی و ایجاد فرصتهای جدید برای صادرکنندگان و واردکنندگان نیز کمک شایانی میکند.
با ارتقای مستمر زیرساختها و خدمات زنجیره تامین سرد، این صنعت میتواند علاوهبر کمک به رشد اقتصادی، تأثیر قابلتوجهی بر بهبود سطح رفاه و سلامت جامعه نیز داشتهباشد.
